سناریوی آموزشی
نام کتاب : تاریخ ایران و جهان یک
درس دهم : اشکانیان
مدت جلسه : 30 دقیقه
با تشکر از دوست گرامی فرهنگی محترم کیومرث میرزائی
هدف کلی درس :
آشنایی با چگونگی تشکیل حکومت اشکانیان و اوضاع سیاسی و اجتماعی آنان
هدفهای جزئی :
در پایان این درس دانش آموز باید :
1 ـ با چگونگی تأسیس سلسله سکوکیان در ایران آشنا شود .
2 ـ بداند که چگونه به عمر حکومت سلوکیان در ایران خاتمه داده شد .
3 ـ چگونگی تأسیس حکومت اشکانیان را بداند .
4 ـ به شیوهی حکومت اشکانیان پی ببرد .
5 ـ همسایگان ایران در شرق را در این دوره بشناسد .
6 ـ با مجلس مهستان و نقش آن در تصمیمگیرهای این حکومت آشنا شود .
هدفهای رفتاری :
دانش آموز در پایان این درس :
1 ـ علل آگاهی کم پژوهشگران از ایران عصر اشکانی را بیان میکند .
2 ـ چگونگی تأسیس حکومت سلوکیان در ایران را توضیح میدهد .
3 ـ مؤسس سلوکیان و پایتخت آنان را نام میبرد .
4 ـ علل این که چرا سلسلهی سلوکیان در ایران کمتر از یک قرن بود بیان میکند .
5 ـ خواستگاه سلسلهی اشکانی را بر روی نقشه مشخص میکند .
6 ـ وضعیت اجتماعی قوم پارت را بررسی میکند .
7 ـ مؤسس سلسلهی اشکانی را نام میبرد .
8 ـ شیوهی حکومت ملوک الطوایفی را بیان میکند .
9 ـ علت گسترش آیین بودایی در شرق ایران را توضیح می دهد .
10 ـ نقش مجلس مهستان در تصمیمگیریهای مهم را شرح میدهد .
11 ـ. اعضای مجلس مهستان را ذکر میکند.
12 ـ درباره نتایج مثبت و منفی شیوهی حکومت اشکانیان نظر می دهد
فعالیتهای کلاس :
1 ـ سلام و احوالپرسی و حضور و غیاب : وسیله مورد نیاز : دفتر حضور و غیاب زمان لازم : 2 دقیقه
هر معلمی قبل از شروع درس به منظور حفظ کرامت انسانی و تعلیم اصول اخلاقی و مناسبات اجتماعی و ایجاد شوق و اشتیاق لازم برای آغاز به کار و درک علت غیبت دانش آموزان در جلسهی قبلی به سلام و احوالپرسی اقدام مینماید . بهترین شیوهی حضور و غیاب این است که معلم با نگاه کردن به دانش آموزان از حضور یا عدم حضور آنان در کلاس آگاهی یابد و در حین این حضور و غیاب جویای احوال آنها باشد ( معلم قبلاً دانش آموزان کلاس را گروهبندی کرده است )
2 ـ ارزشیابی تشخیصی :
وسیله مورد نیاز : کار برگ جهت ثبت نمرات زمان لازم 3 دقیقه
در این قسمت دبیر در آغاز تکالیفی را که در درس جلسهی قبل به دانش آموزان داده بود از آنها میخواهد و سپس در منزل آنها را مورد بررسی قرار میدهد ( این تکالیف به صورت گروهی به دانش آموزان داده شده بود ) سپس با طرح چند سؤال از درس قبلی از دانش آموزان از آنان ارزشیابی به عمل میاورد .
3 ـ آزمون ورودی یا پیش آزمون : وسیله مورد نیاز : نقشه
پیش از آغاز درس جدید معلم باید رفتار ورودی دانش آموزان را مشخص سازد . دکتر سیف استاد روانشناسی معتقد است : « رفتار ورودی بر آمادگی فرد برای یادگیری رفتاری تازه دلالت دارد . به سخن دیگر آنچه کسی قبلاً یاد گرفته است یا آنچه برای شروع به یادگیری مطلبی تازه میبایست یادگرفته باشد رفتار ورودی او نامیده میشود » .
معلم قبل از شروع درس جدید باید اطمینان حاصل کند که دانش آموزان مطالب دروس قبل را که دانستن آنها برای درس جدید پیش نیاز محسوب میشود را میدانند .
برای ورود به مبحث اشکانیان دانش آموزان باید بتوانند به این سؤالات جواب دهند :
1 ـ سه قوم بزرگ آریایی که به ایران مهاجرت کردند چه نام داشتند و هر کدام از آنها در کدام قسمت ایران ساکن شدند ؟
2 ـ وضعیت معیشتی این اقوام به چه صورت بود ؟
3 ـ چه کسی با حمله به ایران حکومت هخامنشیان را از بین برد ؟
4 ـ چرا پس از مرگ اسکندر میان سردارانش درگیری بوجود آمد ؟
4 ـ آماده سازی و ایجاد انگیزه :
وسیله مورد نیاز : نقشه تاریخی اشکانیان زمان لازم 2 دقیقه
معلم پیش از آنکه مطلب اصلی را به دانش آموزان ارائه دهد باید ذهن و حواس آنها را برای آموختن درس جدید جلب نماید . بطور کلی هدف از آماده سازی عبارت است از تمرکز بخشی حواس فراگیران ، معرفی غیر مستقیم موضوع درس و ایجاد انگیزه و کنجکاوی در دانش آموزان برای یادگیری مطلب جدید .
بچههای عزیز درس امروز ما از چند جهت اهمیت دارد و در مورد حکومتی صحبت میکنیم که در حفظ تمدن و فرهنگ ایران نقش زیادی داشته است .
حکومت مورد بحث ما از یک سو جانشینان اسکندر مقدونی که ایران را به اشغال خود در آورده بود بیرون راند و از سوی دیگر طولانیترین حکومت تاریخ ایران را تشکیل داد . علاوه بر این موارد از لحاظ شیوهی حکومتی نیز در تاریخ ایران منحصر به فرد است . پس خوب توجه کنید که درس امروز ما از اهمیت بسزایی برخوردار است .
5 ـ معرفی درس :
وسیله مورد نیاز : تخته ( وایت برد ) ماژیک زمان لازم 1 دقیقه
رئوس مطالب و موضوعاتی که معلم قرار است در این جلسه به فراگیران بیاموزد با خطی خوانا و به ترتیب بر روی تخته مینویسد .
6 ـ ارائه درس جدید :
وسیله مورد نیاز : نقشه تاریخی اشکانیان ، شبکه رایانهای ، تخته ( وایت برد ) زمان لازم 14 دقیقه
این قسمت که اساس طرح درس را به خود اختصاص میدهد باید به طور کامل تنظیم گردد ، بطوری که درس جدید بر پایهی دانستههای قبلی دانش آموزان طراحی گردد و ارتباط منطقی درس جدید با مرحله آماده سازی و ایجاد انگیزه حفظ شود .
الف : مقدمه :
در مقدمه به این موضوع اشاره میشود که چرا آگاهی پژوهشگران از ایران عصر اشکانی کمتر از دورههای دیگر است و به این شعر فرودسی نیز در مورد اشکانیان اشاره میشود که :
چو کوتاه شد شاخ و هم بیخشان نگوید جهان دیده تاریخشان
از ایشـان بجـز نام نشنیدهام نه در نامه خسروان دیدهام
در پایان مقدمه به این موضوع اشاره میشود که کاوشهای باستان شناسی ، مطالعهی کتیبههای اشکانی و پژوهشهای سکه شناسان به مورخان برای شناخت بیشتر این سلسله کمک کرده است.
ب : سلوکیان :
در این قسمت در آغاز به وضعیت سرداران اسکندر و رقابت بین آنها پس از مرگ او میپردازیم ، سپس به چگونگی تسلط سلوکوس بر بابل و تغییر پابتخت او از بابل به سلوکیه و ساخت شهرهای جدید در سرزمین تحت تصرف او اشاره میکنیم . در پایان این بخش نیز به عوامل ضعف این سلسله و سقوط آنها خواهیم پرداخت .
در این بخش در بعضی از قسمتها مثل نقش تغییر پایتخت در تسلط کمتر آنها بر ایران سؤالاتی از دانش آموزان به صورت گروهی میپرسیم .
ج : تأسیس حکومت اشکانی :
در آغاز این بخش به مهاجرت آریاییها و اسکان پارتها در شمال شرق و وضعیت معیشتی آنها میپردازیم . سپس چگونگی تأسیس سلسله اشکانی را مورد بحث قرار میدهیم . در این قسمت از دانش آموزان میپرسیم که چرا این حکومت را اشکانی نامیدهاند
سپس به دوران تثبیت این حکومت در زمان تیرداد و طلوع قدرت آنها در زمان مهرداد اول میپردازیم و این که چرا مورخان مسلمان به حکومت اشکانیان ملوک الطوایفی میگفتند .
هـ . شرق ایران :
در این بخش به همسایگان شرقی ایران مثل کوشانها و سکاها میپردازیم و این که کلمه سیستان امروزی از چه واژهای اقتباس شده است . در این قسمت به جاده ابریشم و ارتباط ایران با چین در دوره اشکانیان اشاره میکنیم . و با استفاده از شبکه رایانه توضیحات لازم در مورد این جاده به دانش آموزان ارائه میشود.
د : حکومت اشکانیان چگونه حکومتی بود ؟
در این قسمت به میزان قدرت و نفوذ پادشاه و استقلال داخلی پادشاهان ایالات میپردازیم و نقش مجلس مهستان را در این دوره مورد بحث قرار میدهیم . در این قسمت از دانش آموزان سؤال خواهد شد که به نظر آنان شیوهی حکومت اشکانیان چه نتایجی در پی داشت .
فعالیتهای بعد از تدریس :
7 ـ جمعبندی : زمان لازم 2 دقیقه
در این مرحله بر اساس زمان باقیمانده به جمع بندی مطالب میپردازیم .
8 ـ ارزشیابی پایانی : زمان لازم 2 دقیقه
در این مرحله برای این که از نتیجه کار خود مطلع شده و میزان آموختههای دانش آموزان در مورد اشکانیان را بسنجیم از آنان ارزشیابی به عمل میآوریم و سپس به صورت شفاهی از هر گروه سؤالاتی به عمل میآید .
9 ـ تعیین تکلیف جلسه بعد : زمان لازم 2 دقیقه
در این مرحله به دانش آموزان به صورت گروهی برای هفته آینده تکالیفی داده میشود .
گروه دیااُکو : در مورد سلسلهی سلوکیان مطلبی تهیه کنید .
گروه داریوش : شیوهی حکومت اشکانیان و هخامنشیان را با هم مقایسه کنید .
گروه مهرداد : در مورد یکی از جنگهای ایران و روم و علل و نتایج آن مطلبی تهیه کنید .
گروه اردشیر : در مورد کوشانها مطلبی تهیه نمایید .
با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد جلسه را به پایان میرسانیم